Veel inspiratie de afgelopen week voor deze kerstblog, al was ik er niet speciaal naar op zoek. Of misschien geef ik gewoon een kerstige draai aan inspirerende verhalen die ik hoor of lees.
Zo kwam ik Milio van de Kamp tegen die dit jaar een boek publiceerde over armoede en kansenongelijkheid met als titel 'Misschien moet je iets lager mikken'. Niet een theoretisch verhaal, maar een persoonlijk verslag over hoe het hem lukte te ontsnappen aan armoede. In het huis waarin hij opgroeide was geen vloerbedekking, regelmatig geen licht of warm water en in de buurt waar hij woonde, was criminaliteit aan de orde van de dag. Zijn docent adviseerde hem ‘iets lager te mikken’ en toch slaagde hij erin vanuit het vmbo de universiteit te bereiken. Nu is Milio docent Interdisciplinaire Sociale Wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij zet zich in voor de kansen van studenten die als eerste van hun familie aan een universiteit studeren, de zogeheten eerste-generatiestudenten.
Zijn verhaal raakt me omdat het zo pijnlijk duidelijk maakt dat de plek waar je wieg staat bepalend is voor de weg die je zult afleggen. Want de stijging op de sociale ladder betaalde hij met vervreemding van zijn familie, zich nergens volledig thuis voelen, depressie. Zou het geholpen hebben als hij gezien was, echt gezien vanaf het allereerste begin? Als er mensen waren geweest, al was het er maar één, die hem gezien hadden met al zijn talenten en mogelijkheden? Die het thuisfront hadden kunnen ondersteunen zodat het voor iedereen wat makkelijker werd en hij niet zo van zijn familie vervreemd had hoeven raken?
Een tweede kerst-inspiratiebron is een interview met econome en filosofe Ingrid Robeyns die in haar boek 'Limitarisme' pleit voor een grens aan wat iemand mag bezitten. Het is, vindt zij, moreel niet langer verdedigbaar dat een kleine groep steeds rijker wordt en de groep die weinig heeft, steeds groter. Zij stelt dat rijkdom zelden een persoonlijke verdienste is, maar veel eerder een kwestie van geluk.
Wat ik hieruit meeneem is dat het een misvatting is te denken dat we rijkdom danken aan onze tomeloze inzet en harde werken. Want op wiens schouders staan wij? Welke offers brachten generaties vóór ons om het ons mogelijk te maken hard te werken en daaraan goed te verdienen? Wat als de slavernij niet had plaatsgevonden? Waar zouden we staan zonder de strijd voor het vrouwenkiesrecht begin 20ste eeuw? En zou de moderne rijkdom ook vergaard zijn zonder het internet, dat ontwikkeld is met overheidssubsidies?
‘Rijkdom verdien je niet’, stelt Robeyns. ‘Niet in morele zin. Om twee redenen. De eerste is toeval. Onze talenten, onze handicaps, aangeboren ziektes, daar hebben we geen controle over. Er zijn gewoon een eicel en een zaadcel bij elkaar gekomen, waaruit jij bent geboren. Het is een natuurlijke loterij; als je een goed lot had, tel je zegeningen. Wie je tegenkomt, die leerkracht die je een duwtje in de rug gaf, het is allemaal toeval.’
Laten we dromen. Dat wij degene zijn die het toeval een handje helpt. Dat wij die leerplichtambtenaar, doorstroomcoach, leerkracht, schooldirecteur, misschien wel bestuurder zijn die het verschil maakt voor een jongere. Die hem of haar echt ziet en dat duwtje geeft en daarmee bijdraagt aan een kansrijke toekomst.
En zo is deze kerstblog misschien wel een leestip-lijstje geworden. Beide boeken liggen in elk geval bij mij onder de kerstboom.
En dan heb ik in dit kader ook nog een kijktip. Het was Robeyns die me eraan herinnerde: ‘Zet Jeff Bezos of iemand uit de Forbes 400 op een onbewoond eiland en hij kan niks.’ Voor wie hem niet gezien heeft; bekijk ‘Triangle of sadness’ en zie hoe de rijken der aarde zich na een schipbreuk geen raad weten op een onbewoond eiland. Hun overleven is in handen van het personeel van het cruiseschip, van mensen die niet vooraan stonden bij het verdelen van de rijkdom. Meer verklap ik niet.
Ik wens jullie fijne, betekenisvolle kerstdagen. En een mooi en geïnspireerd begin van 2024. Ook in het nieuwe jaar sla ik graag de handen ineen voor het recht op onderwijs en ontwikkeling!
Vragen of opmerkingen? Neem dan contact met ons op.
