Terugblik eerste Nederlands Congres Schoolaanwezigheid

Vorige week vond het eerste Nederlands Congres Schoolaanwezigheid plaats in Eindhoven. We delen graag de onderzoeken en inzichten die tijdens de tweedaagse aan bod kwamen met je.

Samen met De Berkenschutse, SWV Vo Noord Kennermerland, SWV 23-01 VO, het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en de adviesraad ÉigenWijsheid heeft Ingrado vorige week in Eindhoven het eerste Congres Schoolaanwezigheid georganiseerd. Meer dan 450 bezoekers namen gedurende 2 dagen deel aan meer dan 60 workshops, lezingen en presentaties waarin het verstevigen van schoolaanwezigheid centraal stond.

Laatste wetenschappelijke inzichten

Er waren keynote sprekers met presentaties over de meest recente ontwikkelingen uit de wetenschap. Want dat het congres bedoeld was om wetenschap, beleid en praktijk bij elkaar te brengen stond van meet af aan vast. Zo schetste dr. David Heyne de ontwikkelingen in Nederland en gaf hij ook een inkijkje in de internationale beweging rond schoolaanwezigheid.

Dr. Patricia Graczyk was speciaal voor dit congres uit Chicago naar Nederland gekomen. Zij gaf in haar keynote een college over het door haar en Christopher Kearney ontworpen Multi Dimensional Multi Tiered System of Support (MD MTSS). Dit raamwerk dient als grondslag om interventies over schoolaanwezigheid te kunnen analyseren. Volkert Zaal, coördinator Verzuimaanpak bij het ministerie van OCW, nam ons mee in de meest recente ontwikkelingen op het gebied van wetgeving. Bijzonder hoogleraar Gil Keppens vertelde over zijn onderzoek in Vlaanderen. Daarin staat centraal waarom handhaven bij ongeoorloofd verzuim contra-productief werkt. René Halberstadt opende zijn 'black box of school absenteeism', het proefschrift waarmee hij in december hoopt te promoveren. Daarnaast waren er 13 jongeren op het congres aanwezig die vanuit hun persoonlijk perspectief vertelden wat aanwezigheid op school voor hen betekent.

Positieve vibe

Vanaf de start van het congres was er een enorm positieve 'vibe' aanwezig. Deelnemers werden gestimuleerd ook vooral met elkaar in contact te komen en zich te verbinden rond dit thema. Het succes van deze twee dagen blijkt ook uit het feit dat we de vraag kregen of we dit gaan herhalen. Heb je vragen over het congres dan kan je altijd een mail sturen naar info@ingrado.nl

Hieronder vind je een overzicht met daarin korte verslagen van de workshops die de collega’s van Ingrado hebben bijgewoond.

Alle thuiszitters in beeld!

Door Marga de Weerd (projectleider data en onderzoek Ingrado)

In de presentatie van Marga de Weerd stonden de cijfers over het aantal thuiszitters die de minister van OCW jaarlijks naar de Tweede Kamer stuurt centraal. De Weerd liet zien hoe deze cijfers tot stand komen en dat op basis van de huidige definitie van thuiszitters een grote groep jongeren die langere tijd geen onderwijs volgt, buiten beeld blijft. Geheel in de geest van het congres pleitte zij ervoor om ook de jongeren die langdurig geoorloofd thuiszitten mee te nemen in de cijfers.

Bekijk de presentatie 

Het belang van partnerschap tussen ouders en school

Door Chaja Deen (NJI), Willemien van Tiel docent en ondersteuning coördinator Utrechts Stedelijk Gymnasium, Wilma ervaringsdeskundige en Ellen Donkers projectleider Kansen voor Kinderen (NJI).

Wilma, moeder van Olivier en Pien, vertelde haar verhaal over hoe goed zij met het Utrechts Stedelijk Gymnasium (USG) in contact staat, zodat haar kinderen op maat worden begeleid om hun diploma te kunnen behalen. Daar waar het in het po erg moeizaam ging met haar kinderen, trekken ouders, school en professionals (waaronder de leerplichtambtenaar) intensief op om samen haar kinderen van een passende begeleiding te voorzien. Vanuit het USG lichtte Willemien van Tiel (mentor en leerkracht) de zorgstructuur van de school toe.

Handreiking

Ingrado heeft een handreiking en checklist aanwezigheid ontwikkeld. In de handreiking staat het bevorderen van aanwezigheid en de daarbij behorende registratie centraal. De checklist kan gebruikt worden als hulpmiddel om aanwezigheidsbeleid te maken of te toetsen. Het NJi heeft een toolkit ontwikkeld voor een gesprek over samenwerking tussen ouders en school.

Bekijk de presentatie

Thuiszitters terugleiden naar school

Jiska van der Mooren, Annemarie Boersma en Anne-Wil Grave, vso de Erasmusschool Groningen (RENN4).

De Erasmusschool biedt onderwijs aan leerlingen die niet volledig naar school kunnen of die uitvallen in het speciaal onderwijs. De maatwerkgroepen bieden leerlingen een aangepast programma waarin onderwijs wordt gecombineerd met dagbesteding of stage. Er wordt les gegeven in kleine groepjes en leerlingen zitten daarnaast ook nog in een (klein) mentorgroepje. Er wordt op allerlei niveaus onderwijs aangeboden van vmbo tot en met vwo. Door intensieve begeleiding proberen de collega’s van de Erasmusschool leerlingen met een negatieve schoolervaring weer met plezier naar school te laten gaan waardoor zij weer tot ontwikkeling kunnen komen.  

Wat motiveert jongeren om aanwezig te zijn op school?

Annelieke Kersbergen (projectleider Ingrado) en Renee van Boekel, onderzoeker Bureau Coen.

In opdracht van Ingrado heeft Bureau Coen onderzoek gedaan onder 289 studenten op 6 mbo’s over het thema aanwezigheid. Wat maakt dat jongeren aanwezig willen zijn op school? Wat motiveert ze daarbij?  En wat vinden zij van de transitie van verzuim naar aanwezigheid? Hierover gingen de deelnemers na afloop van de presentatie van het onderzoek in gesprek. Eén van de belangrijkste conclusies hierbij was dat mbo-studenten graag betrokken willen worden bij het maken van een aanwezigheidsbeleid. Met name ‘rekening houden met de menselijke maat’ werd hierbij genoemd.

Aanwezigheidsaanpak

In de onlangs verschenen brief ‘Uitwerking Actieplan vsv en begeleiden naar een kansrijke toekomst’ geeft demissionair minister Dijkgraaf aan een aanwezigheidsaanpak 18+ te ontwikkelen voor meerjarige studenten op mbo-scholen. Sommige scholen zijn al gestart met het ontwikkelen van een aanwezigheidsbeleid. Dit willen we landelijk maken en echt handen en voeten geven. Vanuit Ingrado vinden we het heel belangrijk om hier ook de stem van jongeren in mee te nemen.  

Inclusiviteit versus Loyaliteit  

Ellen Maes, coach bij Smartazz Kindercoaching, docent Engels en leerlingcoördinator De Berkenschutse en Theo Bruekers, communicatietrainer en coach Self-employed.

In onze samenleving wordt er meer en meer over gesproken, zelfs op gehamerd dat we een inclusieve samenleving zouden moeten zijn. Inclusiviteit ten aanzien van de ene context kan op gespannen voet staat met de loyaliteit richting een andere context. Voorbeeld: Een kind stimuleren, uitnodigen om naar school te gaan en onderdeel uit te maken van die gemeenschap kan op gespannen voet staan met de situatie en de belangen thuis. Om echt een inclusieve organisatie als school te zijn zal die organisatie ook inclusief moeten zijn naar de achtergrond van de leerling en daarmee de ouders. Inclusiviteit is meer dan slechts inclusief te zijn richting de eigen doelstellingen en behoeften.
Het onderwijssysteem is volgens Theo. ziek. We zijn met medicijnen bezig het op te lappen maar waar zitten de pijn nou? Zo begon de workshop inclusiviteit versus loyaliteit. Ellen en Theo presenteerde een driehoek waarin op de drie assen het kind, de school en de ouders staan. In die verhouding moeten we inclusief werken maar dit kan op gespannen voet staan met de loyaliteit. Autonomie van de leerling en dichtbij jezelf blijven is steeds belangrijk. De driehoek laat mooi zien wie loyaal is naar wie en wie er inclusief isnaar wie? Theo riep op om een rebel te zijn. Zonder rebellen verandert het onderwijssysteem niet. Anders past het kind zich aan aan ons en het systeem in plaats van wij ons aan het kind. De presentatoren riepen ook op om eens te kijken naar het World Economic Forum. Deze adviesraad noemt 10 vaardigheden die ieder kind moet bezitten over 10 jaar. De vraag is of ons onderwijssysteem het kind opleidt voor die vaardigheden. De conclusie is; stel het kind centraal, begin bij de leerling.

Bekijk de presentatie

Wat als leren niet vanzelf gaat? 

Johanna van Erp is ervaringsdeskundige jongere, ze heeft een meervoudige beperking en neemt je mee door haar moeizame onderwijsloopbaan en de obstakels waar zij vanwege haar meervoudige beperking tegenaan is gelopen. Johanna ervaarde veel onbegrip en had vaak het gevoel dat ze in hokjes werd geplaatst, maar ze lijkt in geen enkel hokje te passen. Johanna vindt het belangrijk dat er altijd naar leerlingen wordt geluisterd en dat ondersteuningsvragen serieus worden genomen. Ze pleit hierbij voor een gezonde balans tussen onderzoeken/diagnostiek en maatwerk in de klas. Johanna gaat hierover graag met je in gesprek. 

Kansloos in Nederland, kansrijk in Noorwegen 

Andries Mackay, ervaringsdeskundige jongere. 

De situatie op de basisschool van Andries Mackay liep volledig uit de hand. Andries wilde dolgraag leren en ontwikkelen, maar op school ervaarde hij geen ruimte en voelde dat hij zichzelf niet mocht zijn. Andries maakte op school steeds vaker onveilige situaties mee. Uiteindelijk werd het zo erg dat zijn gezin besloot om naar Noorwegen te verhuizen. Hier mocht hij wel naar school, hier kreeg hij de benodigde ondersteuning en kwam tot ontwikkeling. Andries deelt zijn ervaringen met zowel het Nederlandse als het Noorse onderwijs. Wat kan Nederland leren van Noorwegen? En wat moeten we vooral blijven doen in Nederland?
Deze workshop maakte absoluut indruk. Aan het woord kwamen Johanna van Erp en Andries Mackay, twee ervaringsdeskundige jongeren. Andries nam ons mee in zijn schoolcarrière in Nederland en Noorwegen. Vooral zijn verhaal over de ‘kussentjes-kamer’ bezorgde kippenvel. Een kamer waar hij waarin hij zich terug kon trekken en een time out kon nemen. Zijn ouders dachten dat hij daar vrijwillig naartoe mocht gaan, maar Andries heeft dat zeker niet zo ervaren. Wat leer je nou in een ‘kussentjes-kamer’?, vroeg hij de toehoorders. Uren bracht hij daar door. In Noorwegen ging het gelukkig beter. Hij vertelde vol trots over zijn mentor Ole die niet uitging van wat niet kon maar wat wél kon. Ole is zelfs met een een blinde student op een vliegveld gaan autorijden. Omdat die jongere heel graag wilde leren autorijden. Andries wilde dat Ole hem leerde programmeren en dat is gelukt! Wat moeten iedereen trots op Andries zijn. Zijn zus en moeder glommen toen hij aan het woord was.
Johanna vertelde over het risico’s van onderzoeken en diagnosticeren. Johanna had een quiz voor ons voorbereid. Drie casussen werden geschetst, met daarin medische diagnoses en IQ scores. Kon het zijn dat deze 3 verschillende diagnoses uiteindelijk tot een persoon te herleiden waren? De moraal was dat je met het doen van onderzoek erg voorzichtig moet zijn. Een verkeerde diagnose op jonge leeftijd kan ernstige gevolgen hebben. Als je denkt dat een jongere een heel laag IQ heeft en dat blijkt niet zo te zijn heeft hij jaren te weinig uitdagend onderwijs gekregen. 

Verbinden, Versterken, Verbeteren: Gezamenlijk Perspectief voor Schoolaanwezigheid- Samen op weg richting preventie 

Evelyne Karel, GZ psycholoog K&J en PhD student Universiteit Tilburg, Cynthia Defourny, GZ psycholoog K&J De Berkenschutse, Linda Graber, trajectbegeleider, Wilma Wagemakers, beleidsmedewerker/psycholoog, beiden RSV PVO Eindhoven en Kempenland, Laura Sauvé, orthopedagoog Adviescommissie toewijzingen (ACT), Natalie Fentener-van Vlissingen, thuiszitterscoördinator en Manon de Groot- Gommers, gedragsdeskundige, allen SWV Helmond- Peelland PO. 

Dit inspirerende en interactieve wereldcafé vormt de kickstart voor het versterken van regionale samenwerking op het gebied van schoolaanwezigheid. Aan de hand van discussiepunten: effectieve samenwerking tussen scholen en instanties, het waarborgen van het onderwijsperspectief en het verkennen van innovatieve strategieën voor preventieve maatregelen, gaan we in gesprek om gezamenlijk inzicht te krijgen in mogelijkheden, uitdagingen en good practices. Diverse professionals zijn welkom: uit het onderwijs, (lokale) overheden en jeugdzorg afkomstig uit heel Nederland en heeft als doel de beschikbare expertise in Nederland te verzamelen en te benutten. Het is de wens dat dit initiatief na het congres een vervolg krijgt, specifiek in regio zuidoost Nederland. Wees welkom en praat mee!

Waarom worden hoogbegaafden thuiszitters? 

Dr. Willy de Heer, wetenschappelijk onderzoeker en adviseur bureau Zeer Makkelijk, oprichter Serious Learning Games, voorzitter anbi-stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden 

Onder de thuiszitters bevinden zich relatief veel hoogbegaafden. Hoe kan dit? Zij leren van zichzelf toch zeer makkelijk? Wetenschappelijk onderzoeker Willy de Heer gaat in op de factoren die ertoe leiden dat relatief veel hoogbegaafden uitvallen uit het onderwijs. Zij haalt hierbij onderzoeksresultaten aan uit haar dissertatie en uit recente onderzoeken bij samenwerkingsverbanden. Ingegaan wordt op vragen als: 1) Wat is passend onderwijs voor hoogbegaafden? 2) Hoe is het onderwijs te organiseren om te voorkomen dat zij vastlopen? 3) Wat heb jij als onderwijs- of zorgprofessional nodig om deze leerlingen te motiveren en te begeleiden? 4) Welke rol kan de gemeente hierbij spelen?
Willy opende de workshop zeer pakkend. We moesten op een rij gaan staan in volgorde van lengte. Daarna werden de mensen in 3 groepen verdeeld; klein, gemiddeld en lang. De kleine mensen moesten volgens Willy meer gaan eten. We moesten er alles aan doen om ze te laten groeien tot een ‘gemiddelde lengte’. De gemiddelden moesten gewoon blijven doen wat ze altijd al deden. De lange mensen moesten minder gaan eten om zo vooral z.s.m. te passen binnen de ‘normaal’. De vergelijking was treffend met hoogbegaafden. Die moeten we niet minder te eten geven om ze te laten groeien. Die hebben een ander aanbod nodig. Willy pleiten voor een vroegtijdige monitoring. Al bij het consultatiebureau zouden kenmerken van hoogbegaafdheid geobserveerd kunnen worden. Willie gaf ook aan wat die kenmerken bij jonge baby's dan zijn. Willy benadrukte dat 3 uur per week een extra les verzorgen voor hoogbegaafden onvoldoende is om aan hun behoeftes te voldoen. Willy nam ons mee In de denkbeelden van een hoogbegaafde zodat duidelijker werd waarom deze kinderen sneller (sociaal) vastlopen.

Bekijk de presentatie 

De rol van de leerplichtambtenaar in het sociaal domein

Henrie Mastwijk, projectleider Ingrado

De leerplichtambtenaar wordt nog vaak gezien als handhaver, iemand die boetes uitdeelt voor spijbelen. De praktijk ziet er echter anders uit. Wat doet een leerplichtambtenaar nu echt? Met ongeveer 40 deelnemers van de workshop hebben we de documentaire ‘De leerplichtambtenaar in het sociale domein’ bekeken om vervolgens aan de slag te gaan in vier groepen. In deze vier groepen was een mooie mix van mensen te vinden die werkzaam zijn in het onderwijs, gemeente, jeugdhulpverlening, jeugdartsen en beleidsmakers.

De opbrengst was een aantal waardevolle gesprekken over hoe je in samenwerking met die leerplichtambtenaar het leerrecht van het kind of de jongere kan verzilveren. Ook een vertegenwoordiger van het ministerie van OCW was bij de workshop aanwezig. Die heeft de tips, aanbevelingen en adviezen meegenomen. Ondanks het complexe werkveld waarin ieder zijn werk doet en het feit dat er best wel wat te verbeteren valt, stond een ding bij deze workshop centraal: samen maken we werk van het recht op onderwijs en ontwikkeling van elke jongere! 

Ook benieuwd naar de documentaire stuur een mail naar info@ingrado.nl

In gesprek over regie bij schoolverzuim

Selma Hulst en Ans Machielse, projectleiders Ingrado

Wanneer de schoolgang is gestagneerd, zijn naast het kind, de school en de ouders vaak meerdere organisaties betrokken. In complexe casuïstiek ontbreekt het soms aan een duidelijke regiehouder, zeker als een kind al lange tijd niet naar school gaat. Zo’n regiehouder behoudt het overzicht, bewaakt de voortgang en spreekt anderen aan op afspraken, allemaal in het belang van het kind.

Wat gaat goed?

Over de regie (wie en wat) is niet altijd duidelijkheid. Aan de hand van casuïstiek is Ingrado op de tweede dag van het Nederlands Congres Schoolaanwezigheid met deelnemers in gesprek gegaan over regie bij schoolverzuim. Het doel van deze workshop was vooral het ontdekken van wat al goed gaat.

De deelnemers hebben eerst op een creatieve wijze nader kennis gemaakt met elkaar en zijn vervolgens met elkaar in gesprek gegaan over de volgende vragen in de eerste ronde:

• Wat is regie, wat doet een regie houder?
• Wisselt de regiehouder in een casus of heeft één instantie/persoon de regie de gehele tijd?

In de tweede ronde gingen de gesprekken over:

• Wie doet wat (in de casus)
• Wat kunnen wíj wél doen (in de casus)
• Waar zijn we helemaal niet van + doorzettingsmacht (hoe willen we dat)

Vervolgens is nog het gesprek gevoerd over wat al goed gaat, wat nog niet goed gaat en wat er nodig is om te verbeteren op het gebied van samenwerking.

Het was mooi om te zien dat deze grote groep deelnemers tijdens de laatste workshopronde van het tweedaagse congres nog steeds vol enthousiasme en energie met elkaar in gesprek ging. Er kwamen nieuwe inzichten in de mogelijkheden van partijen die betrokken zijn in een casus. Tegelijkertijd werd ook duidelijk dat regievoering een lastig onderwerp is. Volgens de deelnemers kan er sprake zijn van regievoering op diverse niveaus en kan regievoering wellicht overgedragen worden tijdens een traject. Het was prettig om eerst het gesprek te voeren over de definitie van regievoering, maar het bleek vervolgens toch lastig om dit toe te passen in een casus. Het leverde mooie discussies op.

Wil jij met ons verder praten over dit onderwerp, laat dit dan weten via info@ingrado.nl.

Posterpresentatie: wat is de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS)?

Selma Hulst en Ans Machielse, projeleiders Ingrado.

Op de tweede dag van het eerste Nederlands Congres Schoolaanwezigheid heeft Ingrado deelnemers aan de hand van een posterpresentatie meegenomen in de visie van de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS) en de mogelijke routes bij schoolverzuim. De groep bestond voor het grootste deel uit mensen uit het onderwijs. Het was fijn om hen mee te nemen in de route van de MAS en om het gesprek te voeren over de samenwerking tussen de gemeente, het onderwijs en andere partners.

Ingrado heeft verteld over de ontwikkeling van de MAS door Ingrado, Halt, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Kinderbescherming om (langdurige) schooluitval te voorkomen.
En er is aan de aanwezigen uitleg gegeven over het feit dat het bij de aanpak van schoolverzuim belangrijk is dat er snel stappen worden gezet om (langdurige) schooluitval te voorkomen. En dat een eenduidige aanpak en duidelijkheid over wie wat doet in welke fase daarbij helpt. De aanpak is beschreven in de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS).
De deelnemers aan deze workshop hebben kennis genomen van de MAS en de vier routes bij schoolverzuim. Ook hebben zij inzicht gekregen in de rol van de leerplichtambtenaar. Tegelijkertijd heeft Ingrado de kritische op- en aanmerkingen gehoord over de MAS t.o.v. 'schoolaanwezigheid', het thema van dit congres. Ingrado heeft in 2024 m.b.t. de MAS aandacht voor ‘het denken in aanwezigheid in plaats van afwezigheid’.