Tijdens de Algemene Vergadering van Ingrado in mei jl. ging de documentaire ‘De rol van de leerplichtambtenaar in het sociaal domein’ in première. De documentaire werpt een aantal belangrijke vragen op. Wat doet de leerplichtambtenaar? Hoe zien anderen die rol? En hoe zorgen we samen met het onderwijs en zorgpartners dat jongeren zich kunnen ontwikkelen? Met die vragen – en de documentaire als startpunt – gaat Ingrado de komende tijd de regio in voor een goed gesprek.
Dat binnen de functie van leerplicht in de afgelopen jaren het een en ander is veranderd, zal weinig leerplichtambtenaren zijn ontgaan. Lag de focus lange tijd op het handhaven, sinds een jaar of tien en zeker sinds de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS) is die focus steeds meer komen te liggen op begeleiding en zorg om schoolverzuim tegen te gaan of, beter nog, te voorkomen. De casuïstiek is tegelijkertijd complexer geworden en processen stagneren door wachtlijsten. Wat kunnen we daarin van elkaar verwachten? ‘Voor de leerplichtambtenaar is dit soms een zoektocht’, weet projectleider René Halberstadt van Ingrado. ‘Dat was ook de aanleiding om deze documentaire te maken, om een beeld te scheppen van de complexiteit van het werk en de zoektocht naar oplossingen, én om daarover in gesprek te gaan met elkaar.’
Beeldvorming
Rayon Noordwest had de primeur. In Alkmaar keken medewerkers van leerplicht en RMC samen met een groep ketenpartners naar de documentaire, waarin een leerplichtambtenaar in haar werk wordt gevolgd. Is het beeld dat naar voren komt herkenbaar? Die vraag stelden we aan twee deelnemers aan de Rayondag, Robby Dumfries, leerplichtambtenaar in Amsterdam en Wendy Eelhart, zorgcoördinator bij de opleiding haarverzorging van MBO-college Zuid, onderdeel van het ROC van Amsterdam.
Dumfries is niet alleen sinds 2003 leerplichtambtenaar, als voormalig docent en mentor kent hij ook het onderwijs van binnenuit. ‘Als je vijftien jaar docent bent geweest dan hou je die rol altijd.’ Hij was dan ook ‘zijn eigen partner’ tijdens de Rayondag. Vooraf was Dumfries sceptisch. Hij vreesde een beetje voor een stereotype beeld van de leerplichtambtenaar als handhaver.
Sociaal professional
Wat was zijn indruk van de documentaire? ‘Ik denk dat deze documentaire goed laat zien dat ons werk vooral preventief is.’ Door uitval van kinderen en jongeren te voorkomen vervult leerplicht volgens Dumfries een belangrijke maatschappelijke functie. ‘Wat ik ook heel goed vond: die leerplichtambtenaar ging naast de ouders staan en naast die jongeren of kinderen. Luisteren, hulp en ondersteuning aanbieden, en niet zwaaien met de wet of handhaving, daar draait het volgens hem om. ‘We moeten die sprong maken van 1900 naar 2022. Er is zoveel veranderd en die wet sukkelt erachteraan.’
‘We moeten de sprong maken van 1900 naar 2022’
Ook Dumfries heeft gemerkt dat Ingrado de laatste jaren de omslag heeft gemaakt naar hulp en ondersteuning. Dat vindt hij een hele goede ontwikkeling. ‘Het idee is dat je uitgaat van de behoefte van ouders en kinderen en van de bedoeling van de wet.’ Dat betekent volgens hem dat je meer moet schakelen en verbinden. ‘Net als die collega in de documentaire. Je moet van alle markten thuis zijn en dat vraagt een hele andere benadering van het leerrecht, van ouders en van leerlingen.’
Wat hem opviel tijdens het gesprek naar aanleiding van de documentaire is dat de collega’s met wie hij aan tafel zat, op één lijn zaten wat betreft de rol van de leerplichtambtenaar. ‘De leerplichtambtenaar gaat meer de kant op van een sociaal professional. Dat vond ik wel prettig, want er zaten ook jonge collega's bij en voor hen was het eigenlijk vanzelfsprekend dat je zo werkt.’
Korte lijnen
Wendy Eelhart heeft in haar werk als zorgcoördinator veel contact met hulpverleners, schoolloopbaanbegeleiders, experts passend onderwijs en ouders. Ze komt in beeld als er zorgen zijn rondom een student, omdat er meerdere verzuimmeldingen zijn en er meer achter lijkt te zitten dan een keer spijbelen. De samenwerking met leerplicht/RMC Amsterdam is meer dan goed. ‘Wij hebben gewoon de luxe dat de consulent drie dagen per week naast mij zit. Letterlijk naast mij.’ Zulke korte lijnen maakt het makkelijk om haar een keer te betrekken bij een gesprek met een leerling en andersom. Het is dan ook geen wonder dat Eelhart door haar ‘collega’ van leerplicht Amsterdam werd uitgenodigd om mee te gaan naar de Rayondag.
De Rayondag was een mooie kans om eens ‘de mensen achter mailadressen en telefoonnummers te ontmoeten’. Maar centraal stond natuurlijk de documentaire. Wat vond zij ervan? ‘Wat me opviel was dat ‘school’ best wel negatief werd neergezet. Dat herkende ik gewoon niet. Ook dat de jeugdarts werd gemist is iets wat bij ons dan toch anders is geregeld. Wij hebben binnen ons Loopbaanexpertisecentrum alles in-huis, van psycholoog tot orthopedagoog en van budgetcoach tot leerplichtambtenaar.’
In gesprek
‘Door met elkaar in gesprek te gaan werd ik mij er weer goed van bewust dat het binnen ons ROC goed geregeld is qua zorg, intern en extern.’ Andere deelnemers vertelden dat de samenwerking met jeugdartsen soms moeizaam verloopt omdat er tekorten zijn. Of dat de ondersteuning vanuit school soms wordt gemist en de rol van leerplichtambtenaar als eenzaam kan worden ervaren. Dat is bij Eelhart op school echt anders. Het maakt het werk volgens haar wel makkelijker en die ‘luxe’ komt ten goede aan de student.
‘Deze documentaire laat goed zien dat ons werk vooral preventief is’
Wat zou ze graag anders zien? ‘Het zou mooi zijn als de werkwijze van leerplicht/RMC in alle omringende gemeenten hetzelfde zou zijn. Dat is in de praktijk niet altijd het geval. En dat maakt het in een klas soms ook lastig, doordat niet altijd dezelfde lijn kan worden getrokken.’
Sommige aanwezigen op de Rayondag missen de kritische rol van ouders in de documentaire. Anderen vinden de rol van jeugdhulpverlening onderbelicht, het samen kijken naar wat een passend aanbod is voor een kind. En waar de één een regierol ziet voor de leerplichtambtenaar omdat die aan meerdere touwtjes kan trekken (thuis, school en hulpverlening), ziet een ander die rol liever ergens anders, bijvoorbeeld bij de hulpverlening/zorgaanbieder. En dat is precies wat de documentaire beoogt; uitnodigen tot discussie.
Duizenddingendoekje
Duidelijk is dat de ervaringen uiteenlopen. ‘Wij zijn een duizenddingendoekje’, zegt een van de aanwezigen, ‘je wordt, vanwege de wet die je achter je hebt, wel serieus genomen, maar het is erg frustrerend als mensen het opgeven rondom een leerling.’ Van opgeven is volgens iemand uit het onderwijsveld geen sprake, maar scholen zijn soms beperkt in het aanbieden van mogelijkheden. ‘Wij als school doen alles, maar soms hebben we geen passend aanbod en adviseren wij wat anders.’ Zij ervaren een ingewikkelde structuur als het gaat om samenwerking, rollen en verantwoordelijkheden. Het geeft maar aan dat het belangrijk is dit gesprek te blijven voeren.
Projectleider van Ingrado René Halberstadt kan inmiddels terugkijken op meerdere Rayondagen waar het gesprek is gevoerd. Is hij tevreden? ‘Ik hoorde de laatste keer een schooldirecteur zeggen: “Ik moet mijn beeld bijstellen over dit werk”, dat is toch geweldig?’ De documentaire geeft volgens Halberstadt een herkenbaar beeld van wat leerplichtambtenaren in hun werk meemaken. Dat geeft ook gelijk aanleiding voor het gesprek: waarom doe ik, of waarom doen wij het wel of juist niet op de manier zoals de leerplichtambtenaar in de documentaire het doet?
‘Wij zeggen niet dat dit de beste manier is, dat laten we bewust open’
‘Wij zeggen niet dat dit de beste manier is’, verduidelijkt de projectleider, ‘dat laten we bewust open. Maar het geeft aanleiding voor het gesprek, en met name het gesprek met scholen en jeugdartsen die op die bijenkomsten zijn.’ Dat is belangrijk, benadrukt hij, want als de onderlinge samenwerking niet goed afgestemd is, ontstaat er misschien overlap of nog erger, vallen er gaten. ‘Deze gesprekken helpen om dit boven tafel te krijgen en het praktisch te maken.’
Tekst: Menno Kouveld
Dit artikel is verschenen in Ingrado Magazine #47
Vragen of opmerkingen? Neem dan contact met ons op.
